A GuÃa Docente da Materia
Tres son os grandes bloques que conforman a estrutura xeral da guÃa docente da materia:
As funcionalidades recollen os aspectos básicos e instrumentais de configuración do contorno da aplicación para iniciar e visualizar o proceso de elaboración dunha guÃa docente por parte do profesorado. Estas funcionalidades son:
- Personalización do tamaño de fontes.
- Selección de idioma.
- Selección do perfil de usuario.
- Selección de materias.
- Regreso á pantalla principal.
- Vista de resultado da guÃa docente formato web e RTF.
- Manual de axuda.
- SaÃr da aplicación.
Os datos descritivos teñen como finalidade identificar unha materia e situala de acordo a uns parámetros administrativos. Neste apartado descrÃbense datos como: a titulación, a materia, o idioma, o curso, o número de créditos, o profesorado da materia, etc.
Estes son os compoñentes de carácter esencialmente metodolóxico a través dos que o profesorado planifica de forma ordenada a súa acción docente, establecendo unha coherencia interna entre os diferentes elementos que a compoñen.
Estes compoñentes fundaméntanse nas directrices do EEES descritas no documento “ECTS Users Guide. European Credit Transfer and Accumulation System and the Diploma Supplement” (2004):
Este é o primeiro paso no proceso de elaboración da guÃa docente, en tanto que constitúe o referente principal que debe guiar o deseño dos demais compoñentes da materia. Neste sentido, é o nexo que vincula o proxecto da titulación coa planificación da materia.
É a partir de aquà cando o profesorado fai seu o proxecto da titulación, composto polo perfil e as competencias especÃficas, transversais e nucleares e debe reflexionar sobre cómo a súa materia pode contribuÃr á adquisición das competencias definidas neste proxecto común.
Neste paso o profesorado explicita as competencias propias da materia que debe alcanzar o alumnado ao finalizar o proceso de ensino-aprendizaxe, valorándoo en termos do que debe saber, saber facer e saber ser e estar, ao tempo que vincula estas competencias con aquelas do perfil da titulación ás que contribúe.
Aquà é onde o profesor pode pasar a un modelo centrado na aprendizaxe do alumno, indicando as competencias que este debe adquirir. Estas competencias deben estar asociadas dalgún xeito a actividades planificadas cuxa realización pode ser avaliada.
Neste apartado preténdese que o profesorado reflexione sobre diferentes aspectos que orientan o tratamento dos contidos. Estes son:
- Seleccionar os que son verdadeiramente relevantes para o ámbito disciplinar, adecuándoos ás necesidades formativas dos estudantes, é dicir, ao perfil profesional para o que se están formando.
- Establecer o seu volume en consonancia co peso curricular fixado para a materia, é dicir, respecto á carga de traballo que suporá para o alumnado.
- Definir unha secuencia atendendo á relación que gardan entre eles (estrutura interna), asà como polo nivel de dificultade que presentan segundo as capacidades desenvolvidas previamente polo alumnado (coñecementos, habilidades e destrezas).
- Os contidos deben estar coordinados de modo horizontal, ao longo do tempo nos cursos que compoñen a titulación, e vertical, coas materias cohabitantes dun mesmo curso académico, evitando solapamentos ou repetición, dispersión ou omisión de contidos. Aquà o traballo en equipo por parte do profesorado é crucial.
As materias expresadas en ECTS supoñen un tempo total de dedicación ao traballo e estudo para o alumnado. O profesor debe planificar a actividade que o estudante debe realizar para acadar as competencias da materia, distribuÃndo a totalidade do tempo asignado á materia.
Dado o carácter de compromiso público que teñen as guÃas docentes, neste apartado o profesorado deberá reflectir coa maior fiabilidade posible a actividade real que se realiza na materia. Isto non impide a planificación de actividades ou o uso de metodoloxÃas innovadoras que respondan ao reto de mellora continua centrada na aprendizaxe que son caracterÃsticos do crédito ECTS.
Este é un paso angular en canto que implica o tratamento simultáneo de diversos compoñentes da planificación como: as metodoloxÃas, a avaliación, a atención personalizada e a carga de traballo do alumnado, sempre desde o plano da dedicación deste e, por extensión, ten que buscar un equilibrio coa estimación da dedicación do propio profesorado e a aprendizaxe autónoma do alumnado.
Esta forma de ordenar a planificación da docencia é unha das novidades importantes que permite facer realidade un modelo centrado no estudante, desde o punto de vista da carga de traballo. Supón por tanto, un paso de especial complexidade en tanto que implica conxugar variables metodolóxicas e temporais sobre as que non existÃa tradición ata este momento.
Neste sentido, o profesorado debe tomar conciencia dos tempos reais de dedicación, tanto os do alumnado como dos seus, para axustalos dun xeito realista.
O que se pretende a través deste apartado é que o profesorado oriente, dea pautas e contextualice o traballo do alumnado en relación á actividade que se vai a desenvolver na materia.
A metodoloxÃa cumpre unha función orientadora en canto que describe a forma na que organizamos o traballo que levaremos a cabo na nosa materia. Por tanto, permite ao alumnado coñecer o tipo de actividades que se van a realizar.
A través da metodoloxÃa damos pautas dos procesos que describen a actividade que desenvolverá o profesor, pero tamén dos pasos que guiarán a actividade do alumno, de modo que lle servirán para situarse respecto ás distintas dinámicas nas que participará ao longo do proceso de ensino-aprendizaxe.
Un determinado tipo de actividade non é por si mesmo exclusivo dun único ámbito disciplinar. Na súa utilización haberá diferenzas de acordo a variables contextuais coma: o profesor, a materia, a titulación, o curso, os recursos, o tempo que lle dedicamos, etc. Por iso, é importante contextualizar cada metodoloxÃa en relación á dinámica da nosa materia en particular.
O profesorado debe valorar a importancia da atención personalizada na súa actividade académica, dado que un dos novos roles destacado do profesorado no marco do EEES é o papel de orientador e facilitador, atendendo ás caracterÃsticas individuais do seu alumnado. Esta atención personalizada descrÃbese tomando como punto de referencia á materia.
Non se debe confundir atención personalizada con titorÃa académica, xa que esta fai referencia á necesidade de asignar a cada alumno un titor desde primeiro curso da titulación ata que finaliza os estudos universitarios, co obxectivo de ofrecer un apoio permanente e formal naqueles momentos nos que debe tomar decisións.
Neste apartado incÃdese na importancia de entender a avaliación como proceso continuo de recollida sistemática de información que axuda a tomar decisións que afectan a aspectos relacionados co traballo do alumnado e do profesorado. As súas potencialidades dentro dos procesos de ensino-aprendizaxe a sitúana como elemento clave no EEES.
A avaliación descrÃbese a partir das metodoloxÃas sobre as que o profesorado considera que se realizarán actividades que terán unha implicación na avaliación. Para isto, o exercicio que realiza o profesorado neste apartado é:
- Describe, de modo xeral, cales son os aspectos que tomará como referencia para avaliar o traballo que realizará o alumnado en relación ao conxunto de actividades.
- Asigna mediante unha porcentaxe, a incidencia/peso que terán sobre a avaliación final da materia.
- Se o considera oportuno, pode facer algunha observación ao alumnado en relación á avaliación.
Ao profesorado permÃtelle reflexionar sobre a súa práctica para mellorala. Asà mesmo, obtén información de forma continua para coñecer cal é a situación do seu alumnado en relación ao proceso de ensino-aprendizaxe.
Ao alumnado permÃtelle coñecer a súa propia evolución, favorecendo o desenvolvemento da súa autonomÃa no proceso de ensino-aprendizaxe, ao tempo que acredita o nivel conseguido mediante un sistema de cualificacións.
A avaliación, entendida como un proceso continuo, debe considerar unha serie de parámetros esenciais:
- Integra a función diagnóstica, formativa e sumativa.
- RealÃzase en diferentes momentos: inicio, durante e final do proceso formativo.
- UtilÃzanse diversos procedementos e instrumentos de recollida de información, etc.
Finalmente, debemos considerar a avaliación como un elemento que permite comprobar a coherencia e o sentido do proceso de ensino-aprendizaxe, en canto que constitúe un referente que guÃa a toma de decisións que van desde a conexión das competencias cos resultados de aprendizaxe, pasando pola metodoloxÃa utilizada, os instrumentos para a certificación dos niveis de coñecementos, etc.
Neste apartado o profesorado indica as fontes de información como recursos didácticos para ampliar, completar e axudar no proceso de aprendizaxe do alumnado vinculado á materia.
É importante que o profesorado seleccione as fontes atendendo a criterios pedagóxicos, delimitando unha secuenciación en coherencia cos contidos, de forma que oriente ao alumnado no tratamento destes recursos para que sexan formativos en si mesmos e favorezan a autoaprendizaxe.
Atendendo ao comentado anteriormente en relación a establecer unha coherencia entre os compoñentes da guÃa e, especialmente co itinerario curricular ao longo da titulación, é importante que o profesorado teña unha perspectiva global e tome como referencia o resto de materias da titulación. Neste sentido é importante que facilite recomendacións ao alumnado sobre:
- As materias que debe ter cursado previamente.
- As materias que debe cursar simultaneamente.
- As materias que continúan o temario.
- Outros aspectos que considere de interese, como por exemplo: orientacións para o estudo, pautas para a mellora e a recuperación, etc.
Unha vez elaborada a guÃa será o coordinador da materia quen terá a función de enviala como confirmación da súa realización.
Este paso conecta coa modalidade de asesoramento e apoio personalizado que se presta desde o soporte metodolóxico a cada profesor.
Desde aquà o profesorado solicita apoio técnico e metodolóxico en relación ao proceso de elaboración da guÃa docente. O obxectivo é asegurar que todos os campos están correctamente implementados e dar orientacións, na medida que esta ferramenta se entende como un punto mais no proceso de formación do profesorado en relación ao Espazo Europeo de Educación Superior.
